تغذیه و انعقاد خون

سیستم انعقاد خون یکی از ساز و کارهایی است که برای جلوگیری از اتلاف خون به خصوص در آسیب‌ها و زخم‌ها وجود دارد.

وقتی رگی آسیب می‌بیند مثلاً زمانی که عضوی از بدن دچار زخم و جراحت می‌شود، خون منعقد می‌شود تا مانع خونریزی و اتلاف آن شود. عمل انعقاد خون توسط چندین عامل مانند پروتئین‌های انعقادی، ویتامین K و کلسیم در خون انجام و کنترل می‌شود. این مواد همراه با اجزای دیگری از خون به نام پلاکت، توده‌ای از شبکه‌های ظریف را ایجاد می‌کنند که با ایجاد لخته خون، زخم را مسدود کرده و از خونریزی بیشتر جلوگیری می‌کند.

برای داشتن یک سیستم انعقاد خون سالم و کارآمد، از یک سو نیاز به مواد مغذی به مقدار کافی مانند پروتئین‌ها و برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی است که باید از طریق رژیم غذایی تأمین شود. از سوی دیگر باید ژن‌های سالم برای انعقاد خون داشته باشیم تا این ساز و کار به درستی فعالیت نماید. سلامت کبد نیز که محل ساخته شدن بسیاری از پروتئین‌های انعقاد خون است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

چه مواد غذایی در کاهش ایجاد ترومبوز (لخته خون) موثرند؟

با فرض سلامت ژنتیکی، داشتن تغذیه مناسب و کافی در سلامت بدن و موضوع مورد بحث یعنی سیستم انعقاد خون بسیار موثر است، بنابراین در این بخش به مواد غذایی که تأثیر بیشتری در پیشگیری از ایجاد غلظت خون و ترومبوز در رگ‌ها دارند، اشاره می‌شود. لازم به ذکر است افرادی که تحت دارودرمانی طبق نظر پزشک هستند، قبل از ایجاد هرگونه تغییر در برنامه غذایی باید با پزشک خود و متخصص تغذیه مشورت نمایند تا مشکلی از نظر تداخل بین غذا و داروی مصرفی و تأثیر آن‌ها برهم پیش نیاید، زیرا برای مثال کسانی که داروی وارفارین مصرف می‌نمایند، باید منابع غذایی غنی از ویتامین k مانند سبزی‌های برگی سبز تیره را به طور محدود مصرف کنند، زیرا این مواد غذایی اثری مخالف وارفارین دارند و با کمک به لخته شدن خون، اثر دارو را کم می‌کنند.

سبزی‌های ریشه‌ای شامل سبزی‌هایی مانند سیب‌زمینی، تربچه، هویج

و شلغم است. دریافت منظم سبزی‌های ریشه‌ای با پیشگیری از لخته شدن

خون در رگ‌ها و انسداد آن‌ها مرتبط است و می‌تواند در کاهش مرگ و میر

ناشی از بیماری‌های قلبی- عروقی موثر باشد

ماهی‌های چرب

ماهی‌های چرب مثل ماهی ساردین و سالمون دارای دو اسید چرب معروف غیر اشباع هستند (با علامت اختصاری EPA و DHA) که مشابه آسپرین در رقیق کردن خون عمل می‌کنند. مطالعات طولانی مدت در آمریکا، سوئد و هلند نشان داده‌اند که خوردن ماهی‌های چرب 2 تا 3 بار در هفته می‌تواند اثرات خوبی روی بهبود جریان خون داشته باشد و خطر تشکیل لخته خون را کاهش دهد. اعتقاد بر این است که افزایش مصرف ماهی یکی از راه‌های شناخته‌شده برای «رقیق کردن خون» از طریق رژیم غذایی است.

یک نکته!

یادمان باشد از مصرف ماهی‌های آلوده به فلزات سنگین که اثرات سوئی بر تندرستی بدن دارند، پرهیز کنیم.

حبوبات

حبوبات شامل عدس و لوبیای سویا موادی دارند که «کومارین» نامیده می‌شوند. کومارین‌ها نوع طبیعی رقیق‌کننده‌های خون هستند. شایان ذکر است وارفارین که داروی رقیق‌کننده خون است، از لحاظ شیمیایی در حقیقت نوعی کومارین است.

کومارین‌ها

انواع نان کامل، پاستا و ماکارونی با آرد سبوس‌دار و غلات صبحانه کامل غنی از کومارین‌ها هستند. همچنین مرکبات مانند لیمو و پرتقال و همچنین آناناس، کلم ‌بروکلی، گل‌کلم، انواع کدو، جعفری و چای سبز هم از منابع خوب آن هستند. توجه داشته باشیم که برای سود بردن از خواص کومارین‌ها باید منابع آن‌ها را به طور منظم در برنامه غذایی خود مصرف کنیم.

لوبیای سویا و فرآورده‌های آن

لوبیای سویا و فرآورده‌های آن مانند شیر سویا و توفو (پنیر سویا، که از فرآیند بستن شیر سویا به دست می‌آید. این شیر دلمه بسته را با فشار به قالب‌های سفید نرم تبدیل می‌کنند) دارای نوعی ماده آنتی‌اکسیدان (ضد اکسید شدن) بنام «جنیستین» هستند. جنیستین به همان خوبی که به نظر می‌رسد با ایجاد سرطان مقابله می‌کند، به همان خوبی هم باعث توقف رشد سلول‌های ماهیچه صاف در دیواره رگ‌ها می‌شود و از این طریق باعث حفظ سلامت دیواره رگ‌ها و مانع تشکیل لخته‌های خون می‌شود.

یک نکته!

یادمان باشد لوبیای سویا و فرآورده‌های آن می‌تواند در افرادی که مستعد حساسیت هستند، ایجاد علائم آلرژی کند، بنابراین توصیه می‌شود در مصرف آن‌ها حد اعتدال را رعایت کرده و زیاده‌روی نکنیم.

تخم کتان

تخم کتان منبع غنی از اسیدهای چرب امگا 6 است. یادمان باشد نام‌گذاری اُمگا، نوعی نام‌گذاری اسیدهای چرب غیراشباع است که مربوط به محل پیوند دوگانه در ساختمان شیمیایی آن‌ها می‌شود. اسیدهای چرب امگا 6 در بدن به ماده‌ای به نام پُروستاگِلَندین E1 که نوعی ماده شبه هورمون موضعی است تبدیل می‌شوند. این ماده شِبه‌هورمون در محل مورد نظر، تشکیل لخته خون را به تعویق می‌اندازد.

تخم آفتابگردان، کنجد و تخم کدو تنبل

تخم آفتابگردان، کنجد و تخم کدوتنبل تأمین‌کننده اسیدهای چرب امگا 3 هستند که می‌توانند با تبدیل به انواعی از مواد شِبه‌هورمون موضعی تشکیل لخته خون در محل را به تأخیر بیندازند.

یک دستورالعمل ساده و مفید!

چهار قاشق غذاخوری تخم کتان را می‌توان با دو قاشق غذاخوری از هر کدام (کنجد، تخم آفتابگردان و تخم کدوتنبل) مخلوط و آسیاب کرد و در یک شیشه غیرقابل نفوذ نسبت به هوا در یخچال نگهداری کرد. از این مخلوط می‌توان برای پاشیدن روی غلات صبحانه و ماست استفاده کرد و از آن لذت برد. در واقع این مخلوط یک ضدالتهاب خوب و مخلوطی از اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 است.

میوه‌ها

انواع توت مثل تمشک، توت فرنگی و زغال‌اخته و مرکبات مانند پرتقال و گریپ‌فروت سرشار از ویتامین C و مواد مغذی گیاهی هستند که به حفظ خاصیت ارتجاعی رگ‌های خونی کمک می‌کنند. توجه داشته باشیم که این میوه‌ها باید به طور منظم مصرف شوند.

یک نکته!

افرادی که مبتلا به بیماری پُرفشاری خون هستند و از داروهای کاهنده فشار خون استفاده می‌کنند باید در مصرف گریپ‌فروت دقت کنند. زیرا اگر این میوه همزمان با این داروها مصرف شود، ممکن است اثر دارو را تشدید کرده و موجب به خطر افتادن سلامت فرد شود.

کلم قرمز و گوجه‌فرنگی

کلم قرمز از جمله سبزی‌هایی است که نوعی رنگدانه گیاهی بنام لیکوپن دارد. این رنگدانه خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و می‌تواند باعث خنثی کردن عوامل خطری مثل رادیکال‌های آزاد شود. این رنگدانه همچنین مسئول ایجاد رنگ قرمز در گوجه‌فرنگی است که نتایج تحقیقات علمی ارتباط آن را با کاهش خطر بیماری‌های قلبی– عروقی به ویژه در مردان نشان داده است.

سبزی‌های ریشه‌ای

سبزی‌های ریشه‌ای شامل سبزی‌هایی مانند سیب‌زمینی، تربچه، هویج و شلغم است. دریافت منظم سبزی‌های ریشه‌ای با پیشگیری از لخته شدن خون در رگ‌ها و انسداد آن‌ها مرتبط است و می‌تواند در کاهش مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی- عروقی موثر باشد.

یک نکته!

از خوردن سیب زمینی‌هایی که سبز رنگ هستند جداً بپرهیزید، زیرا حاوی سمی به نام سولانین هستند که برای سلامت بدن مضر می‌باشد.

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

منبع: دنیای تغذیه – شماره 131